Эң-не чугула ачы-дуза чедирилгези
Эң-не чугула ачы-дуза чедирилгези
Амгы үеде делегейниң кайы-даа булуңунда психологтуг дуза чедирилгези кончуг нептереңгей болгаш чугула апарган. Ол ышкаш Тываның психологтары база чуртталгада берге болгаш айыылдыг байдалдарга таварышкан кижилерге дузазын чедирип турар. Ынчалза-даа оларның хөй кезии төлевирлиг болганы-биле берге байдалда ынаар кижи бүрүзүнүң кирери база болдунмас. Ол ышкаш психолог кижиниң ажылын, ачы-дузазының кайы хире ажыктыын, кандыг кижилер ынаар баарын билбезинден, берге байдалда психологтуң дузазын албайн, хилинчек-човулаңын, ажыг-шүжүүн боду эртип, а бир чамдыкта харын-даа амыдыралдың багай оруунче кире бээри хомуданчыг.
Найысылал Кызылда чонга психологтуг дуза чедирер “Добро” төвүнүң ажыттынганы республиканың хөгжүлдезинге кончуг ажыктыг. Чүге дээрге чурттакчы чоннуң, ооң иштинде албан черлериниң ажылдакчыларының, сагыш-сеткил байдалындан ажыл-амыдыралдың шынары хамааржыр. Ол ышкаш психологтуг билиглерниң ачызы-биле база иштики сайзыралды чедип ап болур. Кижиниң иштики сагыш-сеткилиниң сайзыралындан даштыкы сайзырал хамаарылгалыг болуру чайлаш чок.
Ниитилелде психологтарның дузазы хереглеттинип турар нарын айтырыглар кайы хөй: ажыл-агыйында бергедээшкиннер, коллегалары, удуртукчулары-биле чөрүлдээлер, ажылындан үндүрткен таварылгалар, хууда амыдыралы болгаш өг-бүлезинде чогумча чок байдалдар, өөреникчиниң школага багай өөредилгези, бодунга бүзүрел чогу, бодун хүндүлевези, кандыг-бир айтырыг шиитпирлеп чадаанындан хилинчектиг чайгылыышкыннар, кижилер аразынга харылзажырының бергелери, чоок кижизин чидирери, берге аарыглар, дайынчы хөделиишкиннерге киржири дээш оон-даа өске.
“Добро” төвүнүң шак-ла мындыг байдалда кижилерге дуза чедирер сорулгалыг ажыттынганын ооң директору Чечена Шагаачы чугаалаан:
“Бо төптү берге байдалда кижилерге дузалажырындан аңгыда, чурттакчы чоннуң психологтуг культуразын бедидип, амыдыралдың кандыг-даа байдалында бодунуң болгаш долгандыр кижилерниң онзагайларын медереп билиптер аргаларын, билиглерин сайзырадыр сорулгалыг ажыткан. Кол-ла чүве – ниитилелде кижиниң психологтуг байдалынга багай салдарны чедирип турар чүүлдерни танып билгеш, ону ажып эртиптер оруктарны, аргаларны дилеп тыпкаш, бодунга ажыглап билир болуру чугула”.
Төптүң ажыдыышкыны Чечена Шагаачының “Хөлзээшкинниг хүнден дыштаныры” деп мастер-клазы-биле эгелээн. Аңаа Тыва Республиканың Чазааның, Дээди Хуралдың, Хөй-ниити палатазының, парлалга албанының болгаш оон-даа өске албан черлериниң төлээлери, ТШО киржикчилериниң өг-бүлелериниң кежигүннери киржип, төптүң чедиишкинниг ажылдаарын күзеп, тус-тузунда байырын чедирген. Байыр чедириишкиннериниң соонда “Байдалды төндүрери” деп келгеннерге кончуг ажыктыг мастер-классты база көргүскен.
“Добро” төвүнүң кол угланыышкыны ТШО киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүлелеринге дуза чедирип болурун психологтуг төптүң директору демдеглээн. Ада-чурт камгалакчыларының күрүне фондузунуң Тывада салбырынче барык 300 кижи психологтуг дуза алыры-биле дилегни киирген. Олар ам “Добро” төвүнче база дуза дилеп баар аргалыг болганнар.
“Бистиң республикавыста чүгле Кызылда эвес, а кожууннарда кижилерге база психологтуг дузаны чедирери чугула. Бир-тээ олар кижи бүрүзү Кызылче кээп шыдавас болганда, шак ындыг дузаны хереглеп, ону алыр дилеглерни хөйү-биле киирип турарлар” – деп, “Ада-чурт камгалакчыларының” фондузунуң Тывада салбырының удуртукчузу Мерген Кызыл-оол чугаалаан.
Удавас кожууннарже база найысылалдың янзы-бүрү албан черлериниң психологтары ажылчын үнүүшкүннерни кылып эгелээр дээрзи демдеглеттинген.
Психологтуг дуза чедирер төп ТШО-нуң киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүлелериниң шупту кежигүннеринге дузаны төлевир чок чедирер. Шериг албанныгларның бирээзиниң өөнүң ишти Өлчей Ондар-оол эш-өөрүнүң сүмези-биле бо төпте бир дугаар чедип келген. “Тускай шериг операциязының киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүлелеринге мындыг төптү ажытканынга бодум хуумда өөрүп тур мен. Сагыш-сеткил дүвүрээзиннерин оожургадырынга болгаш берге байдалда чүнү кылырын, канчаар алдынарын айтып берип, дузалажып турары кончуг эки-дир” – деп, ол чугаалаан.
Психологтуг дуза төвүн Тываның Баштыңының грантызының ачызында ажыдар аргалыг болган. Грантының акша-хөреңгизи-биле мага-ботту суларадыр, оожургадыр креслоларны болгаш компьютерлерни саткаш, кижилер хүлээр оран-саваны арендалап алганнар.
Чурттакчы чоннуң чартык кезии психологтуг дузаны хереглеп турар болганы-биле төптүң кол сорулгазы кижилерниң психологтуг кадыкшылын быжыглаары болуп турар. Ол ниитилелде амыдыралдың бүгү-ле адырларынга салдарлыг дээрзи билдингир.
Ынчангаш чонга психологтуг дузаның ужур-утказын билиндирип, ону чедимчелиг болдуруп, нептередири-биле, янзы-бүрү хемчеглерни эрттирери көрдүнген. Ол ышкаш хөй-ниитиниң болгаш күрүне институттарының кичээнгейин хаара тудуп, психологияның эң-не чидиг айтырыгларын сайгарып чугаалажыры-биле конференцияларны, хуралдарны, семинарларны, мөөрейлерни, “төгерик столдарны”, вебинар, тренингтерни организастаар сорулганы салган.
Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны психологтуг дуза төвүнден алган.
ШЫН № 85 2023 чылдың ноябрь 8
